15 april 2015/ 27 mei 2015

Er is een discussie gaan de over de toekomst van het nieuwe stadmaken in Nederland. Hoe ziet die eruit? Zullen nieuwe stadmakers over tien jaar een vaste rol hebben in gebiedsontwikkeling? Waar sommigen zich zorgen maken dat het met het einde van crisis ook het grote geld weer de hoofdrol gaat spelen -zie bijvoorbeeld de ontwikkelingen rond het Overhoeksgebied in Amsterdam-Noord- zijn anderen overtuigd dat het niet gaat om het één of het ander: wat je ziet is een steeds grotere diversiteit aan vormen van gebiedsontwikkeling. Wanneer je als stad maatwerk wilt leveren, is het hard nodig dat je meer mogelijkheden voor handen hebt om dat op te pakken.

Wat ik zie, is dat veel traditionele gebiedsontwikkelaars -het worden er steeds minder maar toch- sceptisch zijn over al die nieuwe partijen die zich tegen ‘hun’ gebied aan bemoeien. Het is vooral “leuke-dingen-doen” waar natuurlijk niemand tegen is, maar werkelijke verandering brengt het volgens hen niet teweeg. Ook op het Buikslotermeerplein, waar ik bezig ben om samen met de belanghebbenden een ‘programma-strategie’ voor de tussentijd neer te leggen, vragen sommigen zich af wat je nu werkelijk kan toevoegen vanuit programmering.

Ik zie bij elke nieuwe stadmaker dat programmering een belangrijk -zo niet cruciaal- onderdeel is van hun methodiek. Het activeert mensen en brengt ze bij elkaar, zorgt voor verbetering van de verblijfsplek op korte termijn en zet het gebied op de kaart. Kijk naar Glamourmanifest met haar ‘conversation starters’ zoals bloembollen planten en champagneborrels, naar MeerMerwede met events als Merwede Leeft! en Merwede Maakt!, naar Freehouse en de Afrikaandermarkt, naar de mobiele tuinen op het Westplein in Utrecht of naar de Noorderparkkamer en haar Noorderparkbar. Het nieuwe stadmaken begint blijkbaar met het inzetten van flexibel programma op het gebied van kunst en cultuur, vormgeving en groen.

[Merwede Maakt! foto Hanne Nijhuis Culturele Zondagen]

Is dat slechts “leuke-dingen-doen”? Nee. Tijdelijke en inclusieve acties vormen de basis van toekomstig gebruik. Het is de pijler voor activatie van gebruikers, het fundament voor experiment en daarmee de grond voor kennis die meegenomen kan worden in meer structurele planvorming. Cherry on the cake: je kan op korte termijn een gebied op een hoger plan trekken.

Strategisch programmeren moet gezien gaan worden voor de waarde die het vertegenwoordigt, als vast onderdeel van het (her)ontwikkelen van gebieden. Het is tijd om respect te geven aan “leuke-dingen-doen”. Alleen dan krijgen lokale organisaties de status en ruimte die ze nodig hebben om werkelijk een verschil te maken. Zonder de onnodige extra energie die het kost om de juiste startpositie te verwerven.

Deze blog is (in iets gewijzigde vorm) op 27 mei ook geplaatst op Ruimtevolk.

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, is bezig met een drieluik over het programmeren van publieke ruimten: een boek, een toolkit en de praktijk –het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. In ‘Notes to Self’ vertelt ze ongeveer 1x in de twee weken over haar ervaringen en de kennis die ze opdoet. Maximaal 1 A4, 1 uur werk en 600 woorden. Just getting it out there. Het doel: delen en leren.

Volg Donica via Twitter, Facebook of geef je op voor de nieuwsbrief van State of Flux.

Geen andere plek die ik ken, draagt zo duidelijk uit wat creativiteit voor een gebied kan betekenen als de omgeving rond de Tolhuistuin. Na diverse soorten investeringen gedurende zo’n 10 jaar begint dit gebied datgene te worden wat oud-stadsdeelvoorzitter Rob Post voor ogen moet hebben gehad: een nieuw en inherent creatief Amsterdam. Een Amsterdam dat veel gaat betekenen voor de rest van de stad en voor de rest van Amsterdam-Noord.

De meest duidelijke kentering in het imago van het ‘achtergestelde’ Noord was de verrassende komst van het EYE Filmmuseum. Een prachtig modern gebouw ontworpen door het Weense architectenbureau Delugan Meissl. De verwachting van 500.000 bezoekers per jaar is in het eerste jaar ruim overtroffen met 800.000 bezoekers. De hernieuwde aantrekkingskracht van Amsterdam-Noord werd onderstreept en verder aangeslingerd.

De ware basis van deze aantrekkingskracht lag echter al veel eerder. Het EYE had grond nodig om op te kunnen bouwen en dit pad werd onder andere geplaveid door alle tijdelijke interventies van de Tolhuistuin en zijn creatieven er om heen. Door de TeC ambities van het A-Lab, de kunstenaars in de Van der Pekbuurt en alle andere succesvolle pioniers in Noord zoals de Noorderparkkamer, het NDSM terrein, het voormalige Storkterrein en de ondernemers hier omheen die hun dromen aan het verwezenlijken zijn. Het EYE kwam terecht in een warm bad waar het zijn wildste dromen kon waarmaken. Het geheel aan bijzondere programmering en plekjes werd opgepikt door de internationale pers waaronder de New York Times en de BBC.

Nu staan we aan het begin van weer een nieuwe en zeer spannende fase: de ontwikkelingen zetten zich in sneltreinvaart door. A’DAM komt eraan in de overhoekstoren met een 360 graden ronddraaiend observatiedeck, restaurants, nachtclub, kantoren en hotel. Das Arts is geland met onderdelen van de opleiding theater en dans van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten in het Grootlab. Links achter de Tolhuistuin komt een groot hotel en congrescentrum van 50.000 m2. Zoals Hans Gerson (oud directeur Projectbureau Noordwaarts) het verwoord: “Het grote geweld komt eraan”.

Is het erg dat grote commerciële partijen naar Noord komen? Nee integendeel. Eindelijk gaat gebeuren wat al jaren de bedoeling is en wat een enorme boost zal betekenen voor het stadsdeel. Het grote geweld kan uiteindelijk wel tot een meer commercieel en eenzijdig aanbod leiden. En dit vraagt om een belangrijke bewustwording. Amsterdam-Noord ademt en leeft op dit moment door de creatieve geesten die hier werken en wonen en de creatieven die dit als gevolg aantrekt. Zij zorgen dat oude en nieuwe bewoners betrokken blijven bij de ontwikkelingen in het stadsdeel en zij hebben ruimte nodig om nieuwe ideeën op te doen en connecties te kunnen leggen.

Is het erg als de creatieve pioniers verdwijnen? Dat hangt er natuurlijk vanaf aan wie je het vraagt maar ik zeg ja. Zij zijn de ziel van het nieuwe Amsterdam-Noord. Zij zorgen dat er leefbare plekken blijven die dicht op de bewoners en ondernemers van Noord zitten. Zij zijn de schakel tussen oud en nieuw, tussen commercieel en kleinschalig en zij zorgen dat Amsterdam-Noord zich zal blijven vernieuwen en dus nieuw publiek kan blijven trekken.

Ik vraag alle ondernemers, ambtenaren, woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars: onderneem, vernieuw én koester de diversiteit van dit stadsdeel en de pioniers die de vernieuwing mogelijk maken. Zij verzekeren dat Amsterdam-Noord blijvend aantrekkelijk is.

Blog: Donica Buisman