• De (ideale) relatie tussen tijdelijke ingrepen in de publieke ruimte en structurele planvorming;
• Een zo divers mogelijke groep gebruikers als startpunt voor het programmeren en ontwerpen van pleinen, parken en straten;
• Het creëren van een gevoel van eigenaarschap bij verschillende belanghebbenden voor hun omgeving.

Om deze onderwerpen verder uit te diepen wil State of Flux elk half jaar samenwerken met een student die onderzoek wil doen binnen (één van) deze onderwerpen. Wil jij gebruikers interviewen over hun ideale publieke ruimte en hun rol in het realiseren hiervan? Ben je net als ons nieuwsgierig hoe je bijvoorbeeld tijdelijk groen kan toepassen op een stenen plein? Wil je meer weten over inclusieve methodieken voor planontwikkeling? Of heb je een eigen idee waar je mee aan de slag wilt gaan? Stuur ons je idee voor onderzoek met CV en motivatie. Het soort opleiding dat je volgt vinden wij daarbij minder belangrijk dan ambitie en passie. Hopelijk tot snel!

State of Flux is een pionierende organisatie die pleinen, parken en straten transformeert tot dynamische plekken. Ons doel is het creëren van publieke ruimten waar verschillende mensen en ideeën elkaar als vanzelfsprekend kunnen ontmoeten. Onze missie is een motor te zijn voor inclusieve en inspirerende steden.

The City Makers Summit pooled the knowledge from City Makers all over Europe and demonstrated innovative ways of creating more livable, thriving, resilient and inclusive cities. City Expeditions all over the Netherlands have showcased emerging initiatives focusing on urban farming, social design, the redevelopment of industrial heritage, co-housing, the makers movement, social entrepreneurship, inclusion of refugees, collaborative area development, community enterprises, the circular economy, and so on. Best practices and models of collaboration with multiple stakeholders were be explored and fed into the City Makers Agenda.

State of Flux received some 25 professionals from all over the world to hear about our method of involving a diverse group of stakeholders in revitalizing public space. We showed the Buikslotermeerplein where we’re currently implementing this method and discussed the development of a toolkit to help other citymakers involve their stakeholders in programming public space.

What: City Makers Summit We Learn/ Route Noord

Date: 29th of May, 11-12 am

Location: De Modestraat, Buikslotermeerplein 15-17, Amsterdam

Read here more about how the European City Makers Movement is being continued.

In de paper vertellen we over onze focus bij stedelijke ontwikkeling: de publieke ruimte. Publieke ruimten zijn cruciaal voor succesvolle gebieden en daarmee voor succesvolle steden. En –misschien nog wel belangrijker- het creëert de mogelijkheid om een grote diversiteit aan partners in de gebiedsontwikkeling te betrekken. Het is namelijk de plek waar ieders belang vanzelfsprekend samenkomt met een sterker gevoel van gedeeld eigenaarschap als gevolg.

Met een ‘Coalition of the Willing’ van bewoners, ondernemers, maatschappelijke partijen en overheden werken we in co-creatie aan het gebied. Het resultaat is een gedragen opdrachtgeverschap van verschillende partners, een programmastrategie op de korte termijn en een profielschets voor de langere termijn.

Wij stellen dat voor het aangaan van een breed partnerschap een verbreding van het planologische begrip ‘programma’ nodig is. Gezamenlijke gebiedsontwikkeling vraagt namelijk om een gezamenlijke multidisciplinaire ‘programmering': de horeca- ondernemer pakt zijn terras aan, de bewoner helpt met het groen, de creatieven zetten een festival op, de gemeente pakt de routing aan. Ook vertellen we meer over waarom vaker gestart moet worden met werken vanuit de korte in plaats van de lange termijn.

In de paper gaan we kort in op ‘lessons learned’ uit het toepassen van de methodiek in de praktijk met projecten in Amsterdam (Overhoeks, Buikslotermeerplein en de Tolhuistuin) en Utrecht (Culturele Zondag De Stad de Toekomst). Daarnaast geven we een doorkijk naar de toekomst. Zo werken we aan een toolbox -de Fluxkit- waarmee belanghebbende zelf, in co-creatie hun gebied kunnen (her)programmeren of (her)profileren.

Lees de volledige paper Een nieuwe blik en we horen graag jouw input!

We zijn aan de slag! December 2015 was de programmastrategie voor het Buikslotermeerplein klaar. Trots zijn we: op alle mooie mensen die hieraan hebben bijgedragen en de energie die voortkwam uit het proces. 28 mei gingen we officieel van start met ‘Grote Plein’. De nieuwe naam voor de uitvoer van de programmastrategie. Elk seizoen programmeren we activiteiten met bewoners en ondernemers en werken we aan het verbeteren van de openbare ruimte.

In de ‘Zomer van ‘t Grote Plein’ bracht State of Flux met o.a. Stichting Cleopatra, Marcia San-A-Jon van Kids Wishing Well, Proeftuin de Luwte, De Lokatie en bewoners uit Plan Van Gool elke woensdag programma ‘Voor de Kids, elke zaterdag evenementen’ en werd er samen geklust aan het gebied. Het voetgangersgebied bij het parkeerveld is opgeknapt i.s.m. onder andere het ROC, de Volksbond, Kwekerij Jonkman en aannemersbedrijf Wagelaar. De gemeente Amsterdam, markt Buikslotermeerplein, Stichting DOEN, het Breedschap en woningcorporatie Ymere sponsorden Grote Plein.

Tijdens het najaar- en winterprogramma van 2016 gaan we verder met het ontwikkelen van evenementen i.s.m. belanghebbenden en werken we met hen aan het opknappen van het viaduct en het toevoegen van speelelementen voor kinderen.

Programmastrategie

Hiervoor klopte ik aan bij Donica Buisman. Zij is een pionier in de coöperatieve gebiedsontwikkeling, 21^ste eeuwse patrones van kunst en cultuur in de publieke ruimte, betrokken bewoner van Amsterdam Noord en niet onbelangrijk: moeder. Donica gaf me de kans om vier maanden lang mee te draaien met twee lopende projecten: het Buikslotermeerpleingebied omtoveren tot huiskamer van Noord én de cultureel-versnipperde wijk Overschie weer aan elkaar lijmen.

Hoe dan? Met een programmastrategie. Donica laat zien dat een geslaagde publieke ruimte niet ontworpen hoeft te worden door een autonoom visionair die vanaf zijn schetsblok een intelligente compositie maakt van steen en plant. De publieke ruimte kan evengoed door zijn gebruikers worden ontworpen. Verruil de stenen voor kunst, cultuur, bankjes, evenementen en flexibele groenvoorziening en we kunnen morgen al aan de slag.

Sociale en economische meerwaarde

Dit is niet geheel nieuw. Steeds meer stedelingen interveniëren in hun eigen buurt. Een fenomeen beter bekend onder namen als gebiedsontwikkeling van onderaf (bottom-up) en Tactical of Guerilla urbanism. Donica is met haar onderneming “State of Flux” een inspirerende speler in dit veld. Zij heeft een verfrissende en oprechte liefde voor de gebruikers van de publieke ruimte. Waarde-creatie hoeft niet altijd uitgedrukt te worden in economische (investerings)kansen voor het gebied, maar kan ook een meer sociale betekenis hebben. Donica heeft het lef om een idealist te zijn in de wereld van de door winst-gedreven gebiedsontwikkelaars. Ze wil ruimtes maken waar zoveel mogelijk mensen zich thuis kunnen voelen en ontmoetingen als vanzelf ontstaan. Niet omwille van een toename in de omzet van de omliggende winkels of ten behoeve van een stijging van de vastgoedwaarde. Nee, uit liefde voor de stedeling en de stad. En als kritiek op structurele plannen die niet van de grond komen en potentieel hoogwaardige verblijfsruimtes tot stilstand brengen. Donica gelooft dat publieke ruimtes ontworpen voor en door mensen, automatisch zorgen voor economische waardestijging. Ook in de tijdelijkheid.

Co-creatie

De publieke ruimte is een van de weinige plekken in de stad die een thuis biedt aan alle lagen van de bevolking. Dat moet je stimuleren – het liefst vanuit al die diverse gebruikers zelf. De standaard stedenbouwkundige GIS-kaarten en BSR-modellen plaatsen mensen in alle mogelijke hokjes en roepen “dit is wat de burgers en klanten écht willen”. Donica daarentegen voert kwalitatieve gesprekken. Met een zo divers mogelijke groep van maximaal twintig representatieve gebruikers en bewoners wordt voorafgaande aan het proces precies in kaart gebracht met welke intenties ze erin stappen. Een cruciale stap voor een co-creatie proces. Wil je namelijk daadwerkelijk tot uitvoer komen dan moet je de drijfveren kennen. Waar liggen potentiële samenwerkingen? Wie zit enkel aan tafel voor zijn eigen belang? Het co-creatie proces dat daarop volgt is ook écht co-creëren. Donica slaagt erin dat te doen waar veel ijdele ontwerpbureaus – hoe hard ze het ook van de daken schreeuwen- niet toe in staat zijn; eigen belang en visie op de achtergrond zetten.

Met veel bewondering ben ik getuige geweest van een ontwikkelproces dat zo goed als volledig bij de gebruikers is neergelegd. Eigen ideeën werden ingeruild voor een tactiek om ideeën op te halen. Voor structuur werd tijdens de eerste bijeenkomst (in diner vorm, hou het informeel!) met elkaar een visie geformuleerd; de kaders voor de programmastrategie. Donica zette de lijnen uit, de groep vulde ze in. Kortom wil je co-creëren zorg voor een breed gedragen visie, wek vertrouwen met persoonlijke voorgesprekken en blijf continu luisteren naar de stem van de groep. Neem het roer niet over, maar wees het kompas! En vooruit: de wind. Energie en vooruitgang zijn cruciaal.

Aanvullende kwaliteiten

Daarnaast moet niet uit het oog worden verloren dat het programma-toneel de stedelijke ruimte betreft. Hoe gaat een voormalig beleidsadviseur kunst en cultuur de connectie aan met de stedenbouwkundige kant van het verhaal? Wederom door haar ego aan te kant te schuiven en ook haar minder sterke kwaliteiten als kracht in te zetten. Stedenbouwkundig ontwerpers, -onderzoekers en architecten helpen State of Flux bij het bewaken van de identiteit van het gebied en adviseren wanneer nodig. Maar om eerlijk te zijn doen de diners in het gebied, met de mensen uit het gebied voor de (nieuwe) mensen in het gebied de rest. Zij zijn de kaart waar je op voort moet bouwen.

Dankjewel Donica dat jij ons allemaal laat thuisvoelen in een ruimte zonder muren.

Dit is het verslag van Sophie-Fleur Jongebloed over haar periode als assistent bij State of Flux van september t/m december 2015. Sophie-Fleur is haar master architectuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam aan het afronden.

Vanaf september 2015 gaan we aan de slag met het neerleggen van de gezamenlijke programmastrategie voor het Buikslotermeerplein. Twintig belanghebbenden bepalen in vier co-creatiesessies waar het gebied de komende vijf jaar heen moet. De groep bestaat voor 60% uit buurtpartijen en ondernemers, 25% gemeente en instellingen en 15% creatieven die actief zijn in de omgeving.

We organiseren daarnaast een aantal brainstormsessies met innovatieve experts en een publieksevent waarin we de wensen van een groter publiek ophalen. Zo zetten we op strategische wijze (tijdelijke) programmering neer die de verblijfsfunctie van de publieke ruimte versterkt én publiek trekt. Ons doel: de potentie van het gebied vergroten door het op korte termijn op een hoger plan te trekken. Onze focus ligt op het ‘marktplein’ en de route vanaf de metro die vanaf eind 2017 Noord met Zuid gaat verbinden. We maken daarnaast de connectie met de wijken ‘De Kleine Wereld’ en ‘Plan van Gool’.

O.a. volgende partijen hebben zich momenteel aangesloten bij dit traject: het ROC, Ymere, Eigen Haard, de Modestraat, Stadsdeel Amsterdam-Noord, ontwikkelingsbedrijf van de gemeente Amsterdam, bewoners Elzenhagen, bewoners rondom De Buurtkamer, Proeftuin de Luwte, De Lokatie, de markt en de kermis. Iedereen aan tafel betaalt mee om zo gedeelde verantwoordelijkheid te creëren.

29 mei 2015

Voor het boek dat ik aan het schrijven ben, ben ik me weer aan het verdiepen in een onderwerp waar ik me al jaren mee bezig houdt en waar ik me de laatste jaren nauwelijks over durf uit te spreken: diversiteit. Ik ben een fervent voorstander van het belang van diversiteit voor interessante steden en plekken. Is het niet vreemd dat wij, in steden waar 40% van de bewoners tot een etnische minderheid behoort, zo weinig werkelijk contact hebben met de “ander”. En dat terwijl juist dat “andere” die steden zo interessant maakt. Zoals Kenny Cupers en Markus Miessen het in ‘Spaces of Uncertainty’ verwoorden: “Is it not the confrontation with the unexpected which makes the city such an exciting place?”. Ja, volgens mij wel.

Dat onverwachte is wat ik vaak mis in Amsterdam. In Rotterdam was het logisch dat ik continu geconfronteerd werd met het andere. Ik werkte op de West-Kruiskade bij Nighttown: dé multiculturele straat van de stad waar Chinees, Antilliaans, Marokkaans, Javaans en autochtoon dwars door elkaar liep. Met opstootjes soms, dat klopt. Maar ook met een diversiteit aan culturen en invloeden die je wekenlang tot nieuwe ideeën kon brengen. Ik weet dan ook nog goed toen ik een keer op de pont in Amsterdam was en me afvroeg: “wat is er mis met dit plaatje”. Voor Amsterdamse begrippen niets, maar voor mij gaf de volledig blanke omgeving me een gevoel van misverstand. Hier klopt iets niet. En terecht, vind ik nog steeds.

Onze steden worden grotendeels vormgegeven door een blanke meerderheid. Dat kan je normaal vinden, aangezien onze samenleving blijkbaar nog steeds zo in elkaar zit dat een bepaald soort mens op bepaalde posities zit en dat die nu eenmaal overwegend blank zijn. Maar ik vraag me af of dat is wat we moeten willen. Niet eens zozeer vanuit een links gedachtegoed dat we allemaal gelijk zijn en dus allemaal gelijkwaardige invloed moeten hebben. Maar nog eerder vanuit een plek van optimalisering van je potentie. Optimalisering van je mogelijkheid als stad of plek om innovatief te zijn.

Simon Anholt, oprichter van de ambitieuze globale Good Country, vertelt het prachtig. Hij had nooit problemen om op creatieve ideeën te komen. Waarom? Bij hem werkten 45 werknemers uit 39 verschillende landen. Alles wat hij nodig had om tot goede ideeën te komen was koffie om mee te beginnen en na een half uur waren er “more ideas than you knew what to do with”. En alleen maar omdat ze verschillende culturen vermengden.

Zo simpel kan het zijn. En zo simpel zouden we ook naar onze publieke ruimten moeten kijken. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat zoveel mogelijk verschillende mensen elkaar hier kunnen ‘ontmoeten’ en ideeën van elkaar kunnen opdoen? Het is volgens mij de motor voor continue innovatie en daarmee de motor voor onze steden om op wereldniveau te kunnen blijven meedingen.

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, is bezig met een drieluik over het programmeren van publieke ruimten: een boek, een toolkit en de praktijk –het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. In ‘Notes to Self’ vertelt ze ongeveer 1x in de twee weken over haar ervaringen en de kennis die ze opdoet. Maximaal 1 A4, 1 uur werk en 600 woorden. Just getting it out there. Het doel: delen en leren.

Volg Donica via Twitter, Facebook of geef je op voor de nieuwsbrief van State of Flux.

2015 was voor State of Flux een spannend jaar. Wij hebben drie projecten opgestart om het gebruik van publieke ruimten in onze steden te maximaliseren. Alle projecten brengen we in 2016 naar ‘the next level': met het Buikslotermeerplein gaan we van start met de uitvoer van de gezamenlijke programmastrategie, de vervolgaanvraag voor de doorontwikkeling van de toolkit ligt bij het Stimuleringsfonds en voor het boek hebben de eerste interviews plaatsgevonden.

Praktijkcase Buikslotermeerplein Amsterdam-Noord

State of Flux gaat -in co-creatie met belanghebbenden- het Buikslotermeerplein de komende jaren op een hoger plan te tillen. Ons middel: strategisch programmeren op het gebied van design, kunst & cultuur en groen vanuit co-creatie. De bestaande kracht en programmering van het gebied is het uitgangspunt. In samenwerking met een kerngroep van twintig partijen uit het gebied is nu de programmastrategie neergelegd. Vanaf het voorjaar kan je de eerste resultaten zien, dan gaan we van start met evenementen en het verbeteren van verblijfsplekken in het gebied. Al doende leren we steeds meer over het gezamenlijk programmeren van gebieden.

Internationale toolkit publieke ruimte

We gaan een spel ontwikkelen waarmee ook anderen in co-creatie hun publieke ruimte kunnen revitaliseren. Het doel is meer mensen in staat te stellen zelf aan de slag te gaan met hun omgeving. Het Stimuleringsfonds ondersteunde dit project met een startsubsidie vanuit de deelregeling architectuur. Hubbub -a playful design consultancy and studio for playful products- liep mee met het neerleggen van de programmastrategie voor het Buikslotermeerplein en legde -afgelopen december- het design concept voor ‘Fluxkit’ (werktitel) neer. “Fluxkit is a physical toolbox for engaged citizens to collaboratively create programmes for their public spaces.”. In maart hopen we een honorering te krijgen van het Stimuleringsfonds voor de doorontwikkeling van deze internationale toolkit. Dan begint de zoektocht naar testcases in binnen- en buitenland.

Boek programmeren publieke ruimte

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, schrijft een boek over het programmeren van publieke ruimten. Over het belang van onze publieke ruimten voor de stad, hoe de nieuwe samenleving vraagt om nieuwe manieren van ontwerpen en de noodzaak van programmering voor een innovatieve en verbonden samenleving. Haar visie en ervaringen koppelt ze aan vakliteratuur en interviews met experts op het gebied van publieke ruimten en programmering. Begeleider: prof. dr. René Boomkens (UvA).

13 februari 2015

Vandaag had ik een gesprek met Lieke Timmermans. Een PR-dame die ik zeer hoog heb zitten. Hoofdvraag van Lieke was: wat maakt jouw boek anders dan anderen? Na veel peentjes zweten was dit mijn antwoord:

Er is een boodschap die niet hard genoeg en vaak genoeg geschreeuwd kan worden voordat we allemaal weer in oude patronen vervallen: meer aandacht voor de publieke ruimten in onze steden, een fundamentele shift van hardware naar software, weg met de hokjes tussen disciplines en een nieuwe democratisering van het proces waarin de gebruikers zelf betrokken zijn en invloed kunnen uitoefenen. En daar heb ik zelf dan natuurlijk een heel specifieke methodiek voor, maar daarover later meer.

Waar is het fout gegaan? Feit is dat onze omgeving de afgelopen decennia ontwikkeld is vanuit stenen, vanuit koude data, vanuit een ultieme maakbaarheidsgedachte. Maar het past niet bij ons mensen. Overal zie je nu de tegenreactie. Ook in het ontwikkelen van onze eigen omgeving. Meer en meer burgers pakken zelf de handschoen op aangewakkerd door een crises waarin meer en meer instituties hun taken wilden overdragen. Veelal puur geldgedreven. Nu het geld er weer meer schijnt te zijn, lijken de oude reuzen weer in hun oude patronen te vervallen. Controle daar gaat het over.

Maar wij mensen bestaan niet bij de gratie van controle. Die moet er zijn ja, maar we leven, nee bestaan, bij de gratie van het loslaten, van betrokkenheid, van eigenheid. Het is een fantasie van velen om te leven in een werelddeel waar de zaken wat losser zijn, waar je meer mag zijn! Natuurlijk als je daar eenmaal bent wil je vast weer meer controle, maar zeker in Nederland zijn we behoorlijk doorgeslagen in maakbaarheid, in pennenlikkerij. Maar het past niet, het voegt niet.

Dit merk ik zelf het sterkst in de verlengstukken van mijn eigen thuis: het veldje achter mijn huis, het park aan de overkant en het winkelcentrum in de buurt. Allemaal plekken die geen ziel lijken te hebben. Ook hier willen we onze stempel op kunnen drukken. Niet dat ik wil dat deze plekken mijn identiteit volledig gaan weerspiegelen, want ik wil daar ook mijn buren kunnen ontmoeten en die zijn gelukkig niet allemaal zoals ik. Het moet een plek zijn die de ziel van de gemeenschap weerspiegeld. Onze wensen en onze verlangens. Een plek waar we ons thuis kunnen voelen. Nu zijn veel van onze pleinen en parken ontwikkeld vanuit het beeld dat íedereen zich er thuis moet kunnen voelen, het resultaat: plekken die van niemand zijn. Nee, geef ons een omgeving die net zo uniek is als wijzelf, die uitstraalt waar wij als gemeenschap voor staan en waar we anderen in die gedeelde omgeving kunnen ontmoeten. Dat kan, maar dan moet er wel een totaal andere praktijk van ontwerpen komen.

Dit betekent namelijk nog iets veel anders, misschien wel nog veel fundamenteler. In steden waarin 50% van de bevolking nieuwe Nederlanders zijn –allochtonen- wordt 100% van de stad gebouwd vanuit een autochtoon wereldbeeld. Toch? Ik zie geen andere praktijk namelijk. Maar hoe zouden onze steden eruit zien als we dit als gemeenschap zouden ontwikkelen, als al onze ideeën en culturen een plek zouden krijgen in het publieke domein. Dat leidt toch tot veel interessantere en meer verbonden publieke ruimten en steden?

Maar goed: vind ik dit nu zelf bijzonder genoeg voor een boek? Is het niet een antwoord waar velen mee bezig zijn? Toch blijf ik het gevoel houden dat er iets fundamenteels nog niet verteld wordt, het zit hem deels in de laatste alinea maar er is meer. Ik blijf graven. Volgende week mijn eerste afspraak met René Boomkens. Benieuwd wat hij vindt.

[foto: inkijkje in het veldje achter mijn huis]

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, is bezig met het uitwerken van een drieluik over het programmeren van publieke ruimten: een boek, een toolkit en een praktijkcase –het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. In ‘Notes to Self’ vertelt ze minimaal 1x in de twee weken over haar ervaringen en de kennis die ze opdoet. Maximaal 1 A4, 1 uur werk en 600 woorden. Just getting it out there. Het doel: delen en leren.

Volg Donica via Twitter, Facebook of geef je op voor de nieuwsbrief van State of Flux.