The City Makers Summit pooled the knowledge from City Makers all over Europe and demonstrated innovative ways of creating more livable, thriving, resilient and inclusive cities. City Expeditions all over the Netherlands have showcased emerging initiatives focusing on urban farming, social design, the redevelopment of industrial heritage, co-housing, the makers movement, social entrepreneurship, inclusion of refugees, collaborative area development, community enterprises, the circular economy, and so on. Best practices and models of collaboration with multiple stakeholders were be explored and fed into the City Makers Agenda.

State of Flux received some 25 professionals from all over the world to hear about our method of involving a diverse group of stakeholders in revitalizing public space. We showed the Buikslotermeerplein where we’re currently implementing this method and discussed the development of a toolkit to help other citymakers involve their stakeholders in programming public space.

What: City Makers Summit We Learn/ Route Noord

Date: 29th of May, 11-12 am

Location: De Modestraat, Buikslotermeerplein 15-17, Amsterdam

Read here more about how the European City Makers Movement is being continued.

Waarom ageer ik soms tegen bepaalde stedenbouwkundige of herontwikkelingsplannen? Omdat ze zo los kunnen staan van die specifieke plek. Soms zijn het formules, soms ‘one-size-fits-all’ ideeën en heel soms een uniek idee dat echter ook net zo makkelijk op een andere plek neergezet had kan worden. Is dat fout? Nee, het kan heel goed werken. Vaak vooral als een gebied zelf nog niet zoveel karakter of identiteit heeft, of op een grensvlak ligt. Ik noem het Eye Filmmuseum. Een iconisch project dat in Amsterdam-Noord wel een heel bijzondere aantrekkingskracht heeft zo aan het IJ, maar vast ook voor een boost van Zuid-Oost had kunnen zorgen. Of kijk naar een Markthal in Rotterdam dat een enorm aanzuigende werking heeft, maar ook als het in Utrecht had gestaan.

Maar laten we nu eens stil staan bij De Hallen in Amsterdam-West. Een succes. Zeker qua aantrekkingskracht en qua hergebruik van een locatie. Het geeft het gebied een nieuw cachet. En toch. Eigenlijk past het daar helemaal niet. Het is enorm bepalend voor het karakter van dat gebied omdat het er midden in staat, maar lijkt totaal niet aan te sluiten op een groot deel van de gebruikers die al jaren in dat gebied zitten. Het is te duur, te elitair en te blank. Kom ik er? Jazeker, maar wel met een zekere weemoed. Want waar is de aansluiting bij de wijk? Ik zie hem niet. En daarmee gooi je unieke kwaliteiten, die ook vanuit dat gebied tot bloei hadden kunnen komen, weg.

Ook bij de planvorming van het oude winkelcentrum op het Buikslotermeerplein houd ik mijn hart vast. Wordt het een plan dat daar echt thuishoort, dat zijn tentakels uitspreidt in dat gebied, dat daar echt gaat landen? Of krijgen we een ‘ship from outer space’ dat vast (ik ben een positief mens) ontzettend veel kan betekenen voor de wijk en Amsterdam-Noord, in geld omgerekend. Maar dat niet aansluit op zijn huidige identiteit. Daarmee het kind met het badwater weggooiend. Juist dat kind, kan tot een unieke plek leiden. Een winkelcentrum dat zijn weerga niet kent, waar mensen zich werkelijk thuisvoelen. Wij hopen dat de kennis die we opdoen tijdens de programmastrategie voor het Buikslotermeerplein dan ook structureel van waarde kan zijn. Dat de gebruikers zelf de basis gaan vormen om die unieke plek te creëren die nergens anders had kunnen ontstaan.

[foto homepage via Retaildenkers]

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, is bezig met een drieluik over het programmeren van publieke ruimten: een boek, een toolkit en de praktijk –het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. In ‘Notes to Self’ probeert ze ongeveer 1x in de twee weken te vertellen over haar ervaringen en de kennis die ze opdoet. Maximaal 1 A4, 1 uur werk en 600 woorden. Just getting it out there. Het doel: delen en leren.

Volg Donica via Twitter, Facebook of geef je op voor de nieuwsbrief van State of Flux.

29 mei 2015

Voor het boek dat ik aan het schrijven ben, ben ik me weer aan het verdiepen in een onderwerp waar ik me al jaren mee bezig houdt en waar ik me de laatste jaren nauwelijks over durf uit te spreken: diversiteit. Ik ben een fervent voorstander van het belang van diversiteit voor interessante steden en plekken. Is het niet vreemd dat wij, in steden waar 40% van de bewoners tot een etnische minderheid behoort, zo weinig werkelijk contact hebben met de “ander”. En dat terwijl juist dat “andere” die steden zo interessant maakt. Zoals Kenny Cupers en Markus Miessen het in ‘Spaces of Uncertainty’ verwoorden: “Is it not the confrontation with the unexpected which makes the city such an exciting place?”. Ja, volgens mij wel.

Dat onverwachte is wat ik vaak mis in Amsterdam. In Rotterdam was het logisch dat ik continu geconfronteerd werd met het andere. Ik werkte op de West-Kruiskade bij Nighttown: dé multiculturele straat van de stad waar Chinees, Antilliaans, Marokkaans, Javaans en autochtoon dwars door elkaar liep. Met opstootjes soms, dat klopt. Maar ook met een diversiteit aan culturen en invloeden die je wekenlang tot nieuwe ideeën kon brengen. Ik weet dan ook nog goed toen ik een keer op de pont in Amsterdam was en me afvroeg: “wat is er mis met dit plaatje”. Voor Amsterdamse begrippen niets, maar voor mij gaf de volledig blanke omgeving me een gevoel van misverstand. Hier klopt iets niet. En terecht, vind ik nog steeds.

Onze steden worden grotendeels vormgegeven door een blanke meerderheid. Dat kan je normaal vinden, aangezien onze samenleving blijkbaar nog steeds zo in elkaar zit dat een bepaald soort mens op bepaalde posities zit en dat die nu eenmaal overwegend blank zijn. Maar ik vraag me af of dat is wat we moeten willen. Niet eens zozeer vanuit een links gedachtegoed dat we allemaal gelijk zijn en dus allemaal gelijkwaardige invloed moeten hebben. Maar nog eerder vanuit een plek van optimalisering van je potentie. Optimalisering van je mogelijkheid als stad of plek om innovatief te zijn.

Simon Anholt, oprichter van de ambitieuze globale Good Country, vertelt het prachtig. Hij had nooit problemen om op creatieve ideeën te komen. Waarom? Bij hem werkten 45 werknemers uit 39 verschillende landen. Alles wat hij nodig had om tot goede ideeën te komen was koffie om mee te beginnen en na een half uur waren er “more ideas than you knew what to do with”. En alleen maar omdat ze verschillende culturen vermengden.

Zo simpel kan het zijn. En zo simpel zouden we ook naar onze publieke ruimten moeten kijken. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat zoveel mogelijk verschillende mensen elkaar hier kunnen ‘ontmoeten’ en ideeën van elkaar kunnen opdoen? Het is volgens mij de motor voor continue innovatie en daarmee de motor voor onze steden om op wereldniveau te kunnen blijven meedingen.

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, is bezig met een drieluik over het programmeren van publieke ruimten: een boek, een toolkit en de praktijk –het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. In ‘Notes to Self’ vertelt ze ongeveer 1x in de twee weken over haar ervaringen en de kennis die ze opdoet. Maximaal 1 A4, 1 uur werk en 600 woorden. Just getting it out there. Het doel: delen en leren.

Volg Donica via Twitter, Facebook of geef je op voor de nieuwsbrief van State of Flux.

15 april 2015/ 27 mei 2015

Er is een discussie gaan de over de toekomst van het nieuwe stadmaken in Nederland. Hoe ziet die eruit? Zullen nieuwe stadmakers over tien jaar een vaste rol hebben in gebiedsontwikkeling? Waar sommigen zich zorgen maken dat het met het einde van crisis ook het grote geld weer de hoofdrol gaat spelen -zie bijvoorbeeld de ontwikkelingen rond het Overhoeksgebied in Amsterdam-Noord- zijn anderen overtuigd dat het niet gaat om het één of het ander: wat je ziet is een steeds grotere diversiteit aan vormen van gebiedsontwikkeling. Wanneer je als stad maatwerk wilt leveren, is het hard nodig dat je meer mogelijkheden voor handen hebt om dat op te pakken.

Wat ik zie, is dat veel traditionele gebiedsontwikkelaars -het worden er steeds minder maar toch- sceptisch zijn over al die nieuwe partijen die zich tegen ‘hun’ gebied aan bemoeien. Het is vooral “leuke-dingen-doen” waar natuurlijk niemand tegen is, maar werkelijke verandering brengt het volgens hen niet teweeg. Ook op het Buikslotermeerplein, waar ik bezig ben om samen met de belanghebbenden een ‘programma-strategie’ voor de tussentijd neer te leggen, vragen sommigen zich af wat je nu werkelijk kan toevoegen vanuit programmering.

Ik zie bij elke nieuwe stadmaker dat programmering een belangrijk -zo niet cruciaal- onderdeel is van hun methodiek. Het activeert mensen en brengt ze bij elkaar, zorgt voor verbetering van de verblijfsplek op korte termijn en zet het gebied op de kaart. Kijk naar Glamourmanifest met haar ‘conversation starters’ zoals bloembollen planten en champagneborrels, naar MeerMerwede met events als Merwede Leeft! en Merwede Maakt!, naar Freehouse en de Afrikaandermarkt, naar de mobiele tuinen op het Westplein in Utrecht of naar de Noorderparkkamer en haar Noorderparkbar. Het nieuwe stadmaken begint blijkbaar met het inzetten van flexibel programma op het gebied van kunst en cultuur, vormgeving en groen.

[Merwede Maakt! foto Hanne Nijhuis Culturele Zondagen]

Is dat slechts “leuke-dingen-doen”? Nee. Tijdelijke en inclusieve acties vormen de basis van toekomstig gebruik. Het is de pijler voor activatie van gebruikers, het fundament voor experiment en daarmee de grond voor kennis die meegenomen kan worden in meer structurele planvorming. Cherry on the cake: je kan op korte termijn een gebied op een hoger plan trekken.

Strategisch programmeren moet gezien gaan worden voor de waarde die het vertegenwoordigt, als vast onderdeel van het (her)ontwikkelen van gebieden. Het is tijd om respect te geven aan “leuke-dingen-doen”. Alleen dan krijgen lokale organisaties de status en ruimte die ze nodig hebben om werkelijk een verschil te maken. Zonder de onnodige extra energie die het kost om de juiste startpositie te verwerven.

Deze blog is (in iets gewijzigde vorm) op 27 mei ook geplaatst op Ruimtevolk.

Donica Buisman, oprichter van State of Flux, is bezig met een drieluik over het programmeren van publieke ruimten: een boek, een toolkit en de praktijk –het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. In ‘Notes to Self’ vertelt ze ongeveer 1x in de twee weken over haar ervaringen en de kennis die ze opdoet. Maximaal 1 A4, 1 uur werk en 600 woorden. Just getting it out there. Het doel: delen en leren.

Volg Donica via Twitter, Facebook of geef je op voor de nieuwsbrief van State of Flux.

Over het IJ Festival is het zomerse theaterfestival van Amsterdam. Het festival nam van 2 t/m 12 juli 2015 weer elf dagen lang bezit van de NDSM-werf en spreidde zich vanuit daar uit langs de oevers van het IJ. Jonge, talentvolle theatermakers stonden naast bekende namen op diverse spannende locaties om hun verhaal aan het publiek te presenteren. Het Over het IJ Festival trekt jaarlijks zo’n 30.000 bezoekers.

Over het IJ Festival koppelde in 2015 kunst direct aan de stad en nam de transformerende rol van de kunstenaar als basis van haar programma. Het festival streeft naar stadskunst die betrokken en innovatief is: die ware impact genereert op de stad. Kunst die enerzijds ruimte laat aan het bestaande en voortbouwt op de kracht van een plek en anderzijds op zoek gaat naar innovaties die een bijdrage leveren aan een meer leefbare omgeving.

Over het IJ Festival wil ook de komende jaren de specifieke verbinding aangaan met de bewoners van de wijken en leefgemeenschappen rondom het festival. Het festival onderzoekt in ‘De Stad van Morgen’ specifiek de rollen die kunstenaars in Amsterdam-Noord en in Nederland binnen hun werk(terrein) op zich aan het nemen zijn. In 2015 waren dit de kunstenaar als architect, social designer en verduurzamer. Een programma met een symbiotische relatie tussen kunst, kennis en transformatie. In samenwerking met Pakhuis de Zwijger organiseert het Over het IJ Festival een vervolg van dit programma in seizoen 2015/2016.

9 locaties, 5 opdrachtgevers, 5 initiatiefnemers, 17 jonge curatoren, 15 partners, 35 experts, 85 programma-onderdelen en 15.500 bezoekers.

Wij hebben veel geleerd. Wat kan de stad Utrecht leren?

1. Wat nodig is, zijn steden die mensen in staat stellen zich met hun omgeving te verbinden.

Burgers en ondernemers willen steeds meer zelf invloed kunnen uitoefenen op hun omgeving. Zij zijn op zoek naar plekken die hen daartoe in staat stellen: die ruimte bieden voor zelfbeschikking om zo ook anderen van dienst te kunnen zijn. Het was dé les uit DE STAD DE TOEKOMST. Utrecht moet hierin faciliteren én de regie houden.

Wat nodig is, is een actieve gemeente met een groot dynamisch netwerk in de verschillende buurten en wijken. Het is tenslotte allemaal mensenwerk. De basisnoodzaak ligt bij simplificering van regels en een overkoepelende (inhoudelijke) visie zodat het faciliteren niet tot een warboel leidt. Om de kracht van gebieden ten volle te benutten moet deze visie per gebied uitgewerkt worden. Het denken in verschillende kwartieren kan hier een basis voor leveren, mits deze visies niet teveel van bovenaf ingestoken worden.

2. De toekomst voor de stad ligt in het nu.

Al het nieuwe bouwt voort op het oude. Zo ook in onze steden. Maak gebruik van de kracht van de stad en van de kennis die nu, ook vanuit onafhankelijke partijen, voor de toekomst ontwikkeld wordt. DE STAD DE TOEKOMST liet de innovaties rond vijf ontmoetingsplekken in Utrecht zien. Hier zijn nieuwe stadsmakers niet alleen met ruimte zelf aan het pionieren maar ook innovatieve netwerken aan het organiseren. Denk aan de ontwikkelingen rond het Cartesiusgebied met de Vriendinnen van Cartesius en het Cartesiusmuseum en de collectieve planvorming rond MeerMerwede.

Een Research&Development-afdeling moet niet alleen de drijvende kracht voor bedrijven als Apple zijn, maar ook voor steden. Dit vraagt om onderzoek en innovatie als geïntegreerd onderdeel van je kenniscentra en ruimte voor, en ondersteuning van, pionierende ondernemers. Deze pioniers krijgen steeds vaker de erkenning van de stad. Dit is echter nog veelal de verdienste van een handvol ambtenaren en professionals. Het thema “Utrecht maken we samen” van het Coalitieakkoord 2014 vraagt niet alleen om een open en wendbare organisatie maar ook één die dicht bij haar burgers opereert.

3. Vijf thema’s plaveien de weg naar de toekomst: ‘zelforganisatie’, ‘kringloopstad’, techtoekomst’, ‘nieuwe economieën’ en ‘energierevolutie’.

Tijdens de research naar de ‘Bibliotheek van de Toekomst’ zagen we in alle geledingen van de samenleving deze vijf thema’s terugkeren. De stad Utrecht heeft, als kleinste van de vier grote steden, de slagkracht en de kennis om in één of meerdere van deze thema’s een voorhoedepositie te nemen.

Belangrijk is: keuzes maken. Je kan niet alles willen en ook niet alles ondersteunen. Dus welke richting ga je op? Welke van deze thema’s ligt het dichtst bij de kracht van Utrecht? De wijze waarop Eindhoven zich neerzet als Brainport is een prachtig voorbeeld van duidelijke branding met de juiste strategie om deze ook tot werkelijkheid te maken.

4. Technologie is leidend.

Technologie is leidend in het plaveien van de weg naar de toekomst. Digitale technieken stellen ons niet alleen in staat om nieuwe methodieken neer te leggen, zoals de 3D printer, maar ook om deze kennis te delen, mensen te verbinden en meer kennis te vergaren. Onze maaksamenleving, mogelijkheden voor zelforganisatie en smart cities hebben hun bestaan te danken aan nieuwe technologische ontwikkelingen.

Wederom is hierin de keuze in visie voor de stad belangrijk. Deze bepaalt de vorm(en) van technologie die je nodig hebt om de stad te worden die je wilt zijn. Het is leidend voor de technologische-ontwikkelingen waar je als stad een bijdrage aan kan leveren. Kijk uit dat je je niet volledig vastlegt. Een dynamische stad kan zich aanpassen aan de tijd.

5. Gebruik openbare ruimtes als ware ontmoetingsplekken voor de stad.

DE STAD DE TOEKOMST liet zien hoe Utrecht zijn openbare ruimtes kan inzetten als ware ontmoetingsplekken voor de stad. Kansen zijn er met name voor het Westplein, het Vredenburgplein en het Domplein. Het zijn plekken waar verschillende ideeën en mensen elkaar bijna als vanzelfsprekend kunnen ontmoeten.

Wanneer je succesvolle ontmoetingsplekken wilt creëren, moet je uitgaan van de kracht van het gebied waar deze in gelegen zijn. De gebruikers zijn hier cruciaal in. Het zijn de omwonenden, ondernemers, bezoekers en eigenaren die weten waar de kansen van het gebied liggen. In co-creatie kan je zo unieke ontmoetingsplekken creëren die de basis vormen voor een succesvolle stad. Van bovenaf bepalen wat er in een ruimte zou moeten gebeuren leidt al snel tot uniformiteit.

De stad zou moeten bestaan uit een netwerk van unieke publieke ontmoetingsplekken. Plekken waar verschillende mensen en ideeën elkaar kunnen ontmoeten. Het leidt tot levendige, verbonden en inspirerende steden. De basis van innovatie in je stad. Kijk bijvoorbeeld naar het succes van de ‘Markt van de Toekomst’. Het zijn de plekken waar mensen willen wonen en werken.

6. Vertraag de stad.

“Public life begins when we slow down” aldus Charles Montgomery in zijn boek ‘Happy City’. Goede infrastructuur voor fietsers en wandelaars is daarbij cruciaal. Niet alleen verbindingen die ons van A naar B brengen maar die waarde op zichzelf hebben. Zo kan de route tussen het Centraal Station en de Mariaplaats een ware stadsoase worden: een groene omgeving in een stenen stad. Het leid je van de meest centrale ontmoetingsplek van het land naar een eeuwenoud paradijs van kloostertuinen. Het is het begin van je reis naar het spirituele Domplein.

De stad wordt met dit soort routes naar een nieuw niveau getild. Het is de basis van die inspirerende en verbindende stadservaring.

De Culturele Zondag DE STAD DE TOEKOMST was op 24 en 25 mei 2014. Het programma vond plaats op negen openbare ontmoetingsplekken en is met zeventien jonge curatoren ontwikkeld. Het is gebaseerd op vier vraagstukken uit de stad en vijf gebieden in ontwikkeling. Hoofdthema: selfmade economy. Culturele Zondagen heeft samen met State of Flux -bureau voor het programmeren van publieke ontmoetingsplekken- vier adviezen voor de toekomst neergelegd om de bibliotheek, het Domplein, de route en de markt van de toekomst verder vorm te geven. Op www.stateofflux.nl/projects kan je deze adviezen rustig nalezen.

Hierbij onze tips:

1. (Creatieve) connecties komen wanneer je ruimte biedt.

Ga dit niet als gemeente direct stimuleren maar biedt ruimte voor burgers en ondernemers om zelf aan de slag te gaan. Denk aan het inzetten van tijdelijke (leegstaande) gebouwen, openbare ruimte en zorg voor iemand vanuit de (deel)gemeente waar men terecht kan met zijn vragen. Zorg ook dat een succesvol tijdelijk project mogelijk structureel kan worden.

2. De gemeente faciliteert én houdt de (overkoepelende) regie.

Zonder regie wordt een schip stuurloos. Je moet als gemeente zeker (meer) loslaten en voorwaarden scheppen, maar ook weten waar je als stad heen wilt. Alleen zo houd je burgers betrokken. Leg ook connecties tussen tijdelijke mogelijkheden en structurele plannen.

3. Ga uit van de kracht van jouw stad.

Waar is jouw stad goed in? Welk ‘verhaal’ kan jou op de kaart zetten. Het gaat uiteindelijk om het destilleren van de redenen waarom mensen zich aan jouw stad willen verbinden, de rest volgt.

4. Zet geen loze begrippen in om je stad te verkopen.

Ga samen met burgers, bewoners en ontwikkelaars op zoek naar de kern van de stad. “Discover who you are, know where you are going and live it every day.”

5. Betrokkenheid, leidt tot verantwoordelijkheid.

Houdt mensen betrokken en geef hen de macht om zelf aan de slag te gaan met hun omgeving. Hiervoor is het belangrijk in kleine, behapbare, (deel)gebieden te werken.

6. Werk in cocreatie.

Werk met kleine groepen, niet aan de hand van (grootschalige) participatietrajecten. Participatie is een leeg begrip, maak het concreet. Voor een optimaal resultaat: deel gebieden op in kleinere gebieden om het overzichtelijk te houden en de ware betrokkenen te kunnen betrekken. Zorg dat je een diverse en niet al te grote groep van cocreërders hebt.

7. Geef mensen de ruimte om te werken.

Maak flexibele bestemmingsplannen, waarin de randvoorwaarden voor een gebied liggen maar niet elk punt is vastgezet. Probeer daarin ruimte in te bouwen voor nieuwe ideeën.

8. Begeleid processen indien nodig.

Zorg voor vertegenwoordigers van de gemeente die met de voeten in de klei kunnen staan. Dit kunnen ook tijdelijke krachten zijn die een proces tot een bepaald punt begeleiden. Zij moeten de verbinding vormen tussen gemeente en ‘mensen die willen’.

9. Wonen, werken en recreëren vermengen steeds meer.

Dit geldt zeker voor binnenstedelijke gebieden maar ook in de gebieden vlak daar om heen. Houd hier rekening mee in je bestemmingsplannen en geef mensen de ruimte ermee te experimenteren.

10. Geen innovatie zonder experiment!

Weet welke trends  er zijn en kijk hoe je hiermee kan experimenteren om te ontdekken wat voor jou werkt. Denk aan het inzetten van smart data, burgerinitiatieven, circulaire processen, nieuwe maakrevoluties zoals de 3D printer, etcetera. Let op: bij experimenteren hoort ook falen.

Succes. En aanvullingen zijn altijd welkom.

[foto: Culturele Zondagen DE STAD DE TOEKOMST Hanne Nijhuis]

‘We Own the City’ is an investigation of 16 different examples of community practice in urban developments, located in five cities in the global north: Amsterdam, Hong Kong, Moscow, New York and Taipei. The cities selected are environments where traditional top-down urbanism has heavily affected development in the past. In these cities one can find networks of traditional top-down organizations and agents that are transitioning towards more bottom-up approaches – each in different ways and with different levels of involvement.

‘We Own The City’ analyses the implementation process of what are generally called “bottom-up” initiatives: urban redevelopment projects where the local community represents the implementing actor, the decision maker, or the target of the project. The final scope of this research is to define the innovative strategies undertaken by top-down actors in order to offer insight and advice further enabling future bottom-up approaches.